3.6 Een risicovolle onderneming: De Slag bij Bautersem
Bij gebrek aan nieuwe opdrachten voor historiestukken maakte Kruseman een boude keuze. Kennelijk had hij voldoende reserves om een risicovolle investering aan te gaan: het maken van een vrij werk op monumentaal formaat [1-2].1 De staatkundig woelige tijd waarin het nog jonge Verenigd Koninkrijk der Nederlanden zich bevond, inspireerde Kruseman in 1831 tot een actueel thema voor een historiestuk: een episode uit de Tiendaagse Veldtocht, De slag bij Bautersem (11 augustus 1831).2 Pas in mei 1838 was het voltooid, nadat volgens Kruseman ‘hoogstvermoeijende en kostbare arbeid dikwerf door andere werkzaamheden werd afgebroken.’3 Met ‘andere werkzaamheden’ doelde hij op de diverse portretten die hij tussendoor maakte en het in 1833 afgeronde schilderij het Vertrek van Phillips den II uit de Nederlanden in 1559 [3].4
Maar in plaats van een triomf draaide De Slag bij Bautersem voor de schilder uit op een deceptie.5 Zowel de prins als de koning reageerden tamelijk lauwtjes op de voorstelling die daarna zonder verdere plichtplegingen in de koninklijke collectie werd opgenomen. Dit koninklijke gebrek aan aandacht kwam uiteraard omdat het schilderij zeven jaar na de afgebeelde gebeurtenis zijn actualiteitswaarde verloren had. Daarbij was het onderwerp voor de Oranjes wat minder glorieus gebleken. Het was eerder het begin van het einde van het Verenigd koninkrijk der Nederlanden. Na deze teleurstelling liet Kruseman de vaderlandse geschiedenis als schilderkunstig onderwerp voor wat zij was.6
1
Cornelis Kruseman
De vervanging van het gewonde paard van de prins van Oranje tijdens de slag bij Bautersem in 1831 [schets], ca. 1832
Amsterdam, Rijksmuseum, inv./cat.nr. A 2823
2
Cornelis Kruseman
De vervanging van het gewonde paard van de prins van Oranje tijdens de slag bij Bautersem in 1831, 1838
Den Haag, Stichting Historische Verzamelingen van het Huis Oranje-Nassau
3
Cornelis Kruseman
Vertrek van Phillips den II uit de Nederlanden in 1559, 1833 gedateerd
Amsterdam, Rijksmuseum, inv./cat.nr. SK-A-1068
Notes
1 Over Krusemans Italiaanse genrevoorstellingen en portretten zie hoofdstuk 7 respectievelijk hoofdstuk 8 van deze RKDStudy.
2 Over de ontstaansgeschiedenis en beweegredenen van dit project zie hoofdstuk 6 van deze RKDStudy.
3 Vraagpuntenlijst t.b.v. Immerzeels Levens en werken, collectie Rijksmuseum Amsterdam; inzake het moment van de voltooiing zie onder andere Bredasche courant 19 mei 1838.
4 Over dit schilderij zie hoofdstuk 6 van deze RKDStudy.
5 Zie verder hoofdstuk 6 van deze RKDStudy.
6 In de nalatenschapsveiling van 1858 was nog wel een onvoltooid schilderij getiteld Jacoba van Beijeren te Gorkum (huidige verblijfplaats onbekend).