3.1 Werken in Amsterdam
In februari 1825 was Cornelis terug in Amsterdam in de veronderstelling weer de ouderlijke woning aan de Warmoesgracht te betrekken waar hij ook zijn atelier had. Maar het liep anders. Zijn ouders verhuisden met hun jongste dochter naar het landelijke Velp zodat Kruseman op zoek moest naar een nieuwe woon- en werkplaats. Het stedelijk bestuur van de hoofdstad gaf de kunstenaar op zeker moment de beschikking over een ruimte in het voormalige Beterhuis aan de Schans bij de Weteringpoort.1
Tijdens zijn verblijf in Rome had Kruseman acht schilderijen naar huis gezonden om te exposeren op de Haagse en Amsterdamse Tentoonstellingen van Levende Meesters gehouden in 1823 en 1824. Kruseman deed dit waarschijnlijk om zijn positie op de vaderlandse markt te handhaven en om zijn ontwikkeling te laten zien [1].2 Het Nederlandse publiek zag in 1823 en 1824 een portret, twee historiestukken maar ook vijf schilderijen met het Italiaanse landleven als onderwerp.3 Dit was een nieuw thema waarmee Kruseman in 1823 als eerste Nederlandse kunstenaar de primeur had op de Haagse Tentoonstelling.4 En met succes, want in 1824 kocht Johan Steengracht van Oostcapelle (1782-1846) ten behoeve van de Rijks collectie voor 1.200 gulden Krusemans in Rome gemaakte Een groep biddende en zingende menschen, voor een Madonnabeeld in een bosch, tegenwoordig bekend als Godsvrucht [2].5 Deze aankoop was een van de zeldzame gelegenheden dat namens het Rijk zo’n aanzienlijk bedrag aan één groot werk werd besteed.6
Terug in Amsterdam ging hij door met het schilderen van Italiaanse taferelen. De succesvolle verkoop van deze werken op de Haagse en Amsterdamse Tentoonstellingen in 1823 en 1824 zorgde er bovendien voor dat Kruseman zijn op oude Hollandse meesters geïnspireerde interieurs voorgoed achter zich liet. Gebruikmakend van de vele schetsen en modelstudies die hij had meegenomen uit Italië ontwikkelde hij een nieuw soort Italiaanse genrestukken dat heel goed in de smaak viel van de Nederlandse kunstmarkt en gretig werd afgenomen.7 Ook schilderde hij weer portretten, zowel in Amsterdam als in Leiden [3-4].8 Zijn wens tot het uitbouwen van een loopbaan als historieschilder verliep minder vlot.
1
Cornelis Kruseman
Een Italiaans landmeisje, in bevallige klederdracht, houdende de beide handen op eene tamboerijn, ca. 1823-1824
Amsterdam, particuliere collectie H.A. Brak
2
Cornelis Kruseman
Godsvrucht, ca. 1823
Amsterdam, Rijksmuseum, inv./cat.nr. SK-A--1069
3
Cornelis Kruseman
Portret van Daniel Francois van Alphen (1774-1840), 1825 gedateerd
Private collection
4
Cornelis Kruseman
Portret van Louise Rudolphine Julie de Vignon d'Avrincourt (1785-1869), 1825 gedateerd
Private collection
Notes
1 Van den Vijver 1829, p. 69; Oldewelt 1942, p. 80.
2 Het enige religieuze schilderij dat Kruseman in Rome maakte was een Heilige Hieronymus biddende in de woestijn. Het was levensgroot en ten voeten uit. Kruseman startte ermee volgens de Mechelse kunstenaar Frans Vervloet begin 1823; Van Westrheene 1859, Aanhangsel.
3 Den Haag 1823, nrs. 193 t/m 195; Amsterdam 1824, nrs. 196 t/m 200.
4 De Belg François Joseph Navez had in 1822 drie Italiaanse genrevoorstellingen getoond op de Amsterdamse Tentoonstelling van Levende Meesters: Amsterdam 1822, nrs. 234 t/m 237; verder hoofdstuk 4 van deze RKDStudy.
5 Over het ontstaan van Godsvrucht: Van der Chijs 1853, p. 1-2; Bergvelt 1984b, pp. 98, 128 (noot 118).
6 Vier jaar later zou Apostool op de veiling van 4 augustus 1828 de ‘overtollige/dubbele’ oude en moderne meesters uit collectie van het Rijksmuseum verkopen, waaronder Krusemans Oude vrouw in een interieur zittend aan een tafel waarop een opengeslagen Bijbel.
7 Geudeker 2017.
8 Brief van Cornelis Kruseman aan Louis Royer van 21 mei 1825 (Archief Familie Alberdingk Thijm inv.nr. 5305, collectie KDC, Nijmegen).