4.7 Opdracht voor jhr. Jan Elias Huydecoper
Terug in Den Haag kon Kruseman zijn aandacht richten op een volgende Bijbelse tour de force. Jhr. Jan Elias Huydecoper (1798-1865) bestelde voor de grote zaal van zijn Slot Zeist vier monumentale schilderijen met onderwerpen uit het Nieuwe Testament [1].1 Tussen 1848 tot 1854 nam deze opdracht het grootste deel van de werkzaamheden van Kruseman in beslag. Eerst schilderde hij Ziet den Mensch (1849) op zijn atelier aan de Prinsegracht 31, hoek Varkenmarkt, dat alleen nog bekend is van de prent [2].2 In zijn latere werkplaats aan de Z.O. Buitensingel 460 maakte hij de overige drie werken: De Kruisdraging (1851), Christus in het huis van Maria en Martha (1853) en De Kinderzegening (1854) [2-5].3
Na afronding was ieder schilderij eerst in het atelier te bezichtigen voor een aantal bijzondere belangstellenden zoals leden van het Koninklijk huis. Ook de in Parijs gevestigde, succesvolle Nederlands-Franse kunstenaar Ary Scheffer (1795-1858) bezocht Krusemans atelier.4 Nu bestond er een bijzondere traditie om monumentale koninklijke opdrachten van (vaderlandse) historiestukken door het land te laten toeren. Zo exposeerde Jan Willem Pieneman zijn monumentale schilderijen De prins van Oranje bij Quatre-Bras, 16 juni 1815 (1817-1818) en De slag bij Waterloo (1824) in Amsterdam, Brussel, Gent en Den Haag (atelier) respectievelijk Amsterdam (atelier), Londen en Gent.5 Ook Kruseman had al eerder twee monumentale werken bestemd voor de koning laten rondreizen namelijk De slag bij Bautersem (1838) en Johannes predikende in de woestijn (1847).6 Bij de vier schilderijen voor Huydecoper, hoewel een particuliere opdracht, volgde Kruseman dit gebruik ook. Zijn doel was om het Nederlandse publiek met de werken te laten kennismaken, maar ook om zijn historieschilderkunst onder de aandacht te brengen van potentiële opdrachtgevers.
1
Robert Severin
Portret van Jan Elias Huydecoper (1798-1865), ca. 1861
Den Haag, RKD – Nederlands Instituut voor Kunstgeschiedenis (Collectie Iconografisch Bureau)
2
Willem Steelink (sr.) naar Cornelis Kruseman uitgegeven door Gebroeders Kraaij
Ziet den mensch, ca. 1849-1853
Amsterdam, Rijksmuseum
3
Cornelis Kruseman
Kruisdraging (Johannes 19:17), 1851 gedateerd
Den Haag, Cornelis Kruseman - J.M.C. Ising Stichting
4
Cornelis Kruseman
Christus in het huis van Martha en Maria (Lucas 10:38-42), 1853 gedateerd
Private collection
5
Cornelis Kruseman
De Kinderzegening, 1854 gedateerd
Private collection
Notes
1 Geudeker 2018.
2 Dit eerste atelieradres is bekend dankzij notitie van Carel Vosmaer op een opzetkarton van een tekening (RP-T-1989-148) in de collectie van het Rijksmuseum, Amsterdam.
3 Brief van Cornelis Kruseman aan minister Thorbecke van 21 juli 1851 (collectie Rijksmuseum Amsterdam). Volgens de volkstelling 1850-1861 woonde het echtpaar Kruseman aan de Z.O. Buitensingel nr. 228 (HGA, Volkstelling 1850-1861). Op 24 augustus 1854 werden ze uitgeschreven met als voorgenomen vestigingsplaats Lisse.
4 Begin augustus 1854 bezocht Scheffer Krusemans atelier en bewonderde De Kinderzegening, Dagblad van Zuid Holland en ’s Gravenhage, 2 augustus 1854.
5 Putter 2015, pp. 208-210 en 219-221.
6 De Johannes predikende in de woestijn bijvoorbeeld werd geëxposeerd in 1847 in Den Haag en in 1848 in Utrecht, Rotterdam en Amsterdam. In Amsterdam werd geëxposeerd in de Kunstzaal van de in 1839 opgerichte kunstenaarsvereniging Arti et Amicitiae. In 1848 werd voor het eerst een expositie georganiseerd waar slechts één schilderij te zien was. Kruseman beet toen als buiten-lid het spits af met zijn Johannes de Doper predikend in de woestijn: Heij 1989, p. 19 en pp. 142-149; Loos 1991, pp. 483-484 (noot 72); Putter 2015.