RKD STUDIES

Wat had deze reis Kruseman gebracht? Afgaand op zijn reisjournaal en schetsboekjes heeft Kruseman zijn droom verwezenlijkt om de diverse schilderscholen, zoals de monumentale werken van de Italiaanse oude meesters en die van de Franse eigentijdse schilders te bekijken en te vergelijken om zich als kunstenaar en als mens verder te ontwikkelen [1].¹

Een van de belangrijkste uitkomsten van Krusemans reis was zijn artistieke beslissing om voortaan te werken in de neoclassicistische stijl.² Al in 1820 liet de kunstenaar in de uitvoering van zijn Johannes de Doper een belangstelling voor deze stroming zien, maar na Italië zette Kruseman dit door in zijn genrevoorstellingen en historiestukken. Kruseman gaf niet expliciet een reden van deze omslag in zijn schilderwijze. Het is echter goed mogelijk dat hij het net als velen van zijn vakbroeders een stijl vond die het beste geschikt was voor historiestukken. Daarnaast kan hij hebben gedacht dat deze internationale stijl meer opdrachtgevers van over de grens zou aanspreken. Kruseman was in ieder geval een van de weinige Nederlandse kunstenaars van zijn tijd die het neoclassicisme omhelsde.

Ook ontdekte Kruseman het Italiaanse landleven als nieuw en commercieel interessant onderwerp. Deze Italiaanse genrevoorstellingen op monumentaal formaat, zoals zijn Een Italiaans meisje, biddend in slaap gevallen waren een novum op de Nederlandse Tentoonstellingen van Levende Meesters en bezorgden hem faam, belangstelling en inkomsten [2]. De kleurrijke werken zullen ook zijn opgevallen tussen de in de stijl van de Hollandse oude meesters uitgevoerde landschappen en huiselijke scenes van zijn tijdgenoten.

Uitgezonderd de vier schetsboekjes en een paar olieverfstudies is nagenoeg niets overgeleverd van de vele (olieverf)studies die Kruseman maakte en mee terugnam vanuit Rome.³ Ook is in zijn latere werk weinig te vinden van een directe navolging naar schilderijen van de Italiaanse oude meesters. Alleen in zijn monumentale schilderij De Graflegging (1830) lijkt Maria’s blik enigszins te zijn geïnspireerd op die van de Heilige moeder in Titiaans Hemelvaart van Maria dat de kunstenaar in Venetië had gezien [3-4]. Wel kopieerde hij tweemaal zijn held Rafaël. Zo wordt de Italiaan duidelijk geëerd in Krusemans Godsvrucht waar een Italiaanse familie in devotie knielt voor de kleine kopie naar Rafaëls Madonna della Sedia. Later, in 1838, kreeg Kruseman de opdracht tot het schilderen van een kopie naar een toen aan Rafaël toegeschreven Madonna met kind, tegenwoordig bekend als de Madonna di Gaeta [5-6].⁴ Hoewel het een directe kopie betrof kan Kruseman ook zijn oude, gekoesterde studies van zijn tijd in Italië erbij hebben gepakt.

Kruseman zou zijn leven lang de Italiaanse oude meesters bewonderen, die met hun heldere composities de complexe, religieuze verhalen wisten over te brengen. De kunstenaar probeerde hen in zijn Bijbelse voorstellingen te evenaren: een streven waarmee hij echter altijd zou blijven worstelen.

1
Cornelis Kruseman naar Luca di Simone di Marco della Robbia
Studie naar Luca della Robbia's Cantoria, ca. 1822-1824
Private collection

2
Cornelis Kruseman
Een Italiaans meisje, biddend in slaap gevallen, 1823 gedateerd
Private collection